Contracteren als expediteur, waar moet u rekening mee houden?

De activiteiten van een (papieren) vervoerder en een expediteur kunnen in de praktijk veel op elkaar lijken. Toch hebben de expediteur en de vervoerder zeer verschillende juridische posities. Doordat er juridisch een wereld van verschil bestaat, staan wij regelmatig cliënten bij in zaken waar de hamvraag is: vervoerder of expediteur? HerikVerhulst heeft veel ervaring met dit soort vervoerskwesties.

Wij gaan in dit artikel dieper in op het verschil tussen de expediteur en de vervoerder en waarom dit verschil voor u zo belangrijk kan zijn.

Het verschil tussen de expediteur en vervoerder

Zoals de naam al aangeeft: de vervoerder ‘vervoert’. Hij heeft met zijn opdrachtgever een overeenkomst gesloten om goederen van A naar B te vervoeren.

Een expediteur ‘doet vervoeren’. Hij heeft met zijn opdrachtgever afgesproken om voor hem een vervoerovereenkomst met een vervoerder te sluiten. De expediteur vervoert dus niet zelf.

Het kan verwarrend worden op het moment dat de vervoerder het vervoer uitbesteedt aan een andere vervoerder. De eerste vervoerder is dan ‘papieren’ vervoerder en de tweede de feitelijke vervoerder. Vaak ontstaan er ketens van vervoerders die ieder op hun beurt het vervoer uitbesteden aan een onder-vervoerder. Een ‘papieren’ vervoerder en een expediteur vervoeren dus allebei niet zelf, maar geven een opdracht tot vervoer aan een vervoerder.

De aansprakelijkheid van de vervoerder en de expediteur

Het relevante verschil tussen de hoedanigheid van expediteur dan wel die van ‘papieren’ vervoerder betreft de verschillende aansprakelijkheidsregimes voor tijdens het vervoer ontstane schade aan of verlies van de vervoerde goederen. De vervoerder heeft als hoofdverplichting om de goederen in dezelfde staat af te leveren als waarin hij deze voor het vervoer heeft ontvangen. Een vervoerder is in beginsel aansprakelijk voor tijdens het vervoer ontstane schade aan of verlies van de goederen. Deze aansprakelijkheid geldt ook voor de ‘papieren’ vervoerder, ondanks dat hij feitelijk niet zelf vervoert!

Bij binnenlands vervoer geldt deze aansprakelijkheid op grond van de Nederlandse wet. Bij internationaal vervoer geldt deze aansprakelijkheid op grond van de verdragen die van toepassing zijn op internationaal vervoer over zee, over de weg, per spoor respectievelijk door de lucht. Deze dwingendrechtelijke vervoerdersaansprakelijkheid kan de vervoerder in niet uitsluiten of verder beperken dan volgens de wet of die verdragen.

De expediteur is slechts aansprakelijk voor tijdens de vervoerperiode ontstane schade aan of verlies van de goederen wanneer die schade of dat verlies aan hem kan worden verweten. De expediteur is in principe niet aansprakelijk voor schade aan of verlies van lading als gevolg van fouten van de door hem ingeschakelde vervoerder. Daarnaast kan de expediteur zijn aansprakelijkheid wel contractueel beperken. Bijvoorbeeld door het van toepassing verklaren van de Nederlandse Expeditievoorwaarden (FENEX-voorwaarden).

Voor de ‘papieren’ vervoerder en de expediteur is er dus sprake van totaal verschillende aansprakelijkheidsregimes. Dit is de reden dat er vaak wordt geprocedeerd over de vraag “expeditie of vervoer?”.

De expediteur ‘moet zeggen wat hij doet, en moet doen wat hij zegt’

Bij het beantwoorden van de vraag of er sprake is van expeditie of vervoer wordt de bij juristen welbekende Haviltex-maatstaf gebruikt.

De Haviltex-maatstaf houdt in dat de vraag hoe in een overeenkomst de verhouding tussen partijen is geregeld moet worden beantwoord op grond van de zin die partijen over en weer redelijkerwijs aan bepalingen in de overeenkomst mochten toekennen en op wat zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.

Bij een expeditie-overeenkomst is de cruciale vraag dus: had de opdrachtgever redelijkerwijs moeten begrijpen dat hij een expeditie-overeenkomst in plaats van een vervoerovereenkomst met de opdrachtnemer sloot.

In de relatie tussen opdrachtgever en een expediteur is het daarom belangrijk dat de expediteur ‘moet zeggen wat hij doet, en moet doen wat hij zegt’. Een partij kan zich pas op de hoedanigheid van expediteur beroepen als hij of zij voor het sluiten van de overeenkomst duidelijk heeft aangegeven als expediteur op te treden. Daarnaast moet een expediteur ook daadwerkelijk ‘doen vervoeren’, en niet zelf vervoeren.

De uitspraak van het Gerechtshof Den Haag van 15 juni 2021

Ter illustratie, in een recent arrest van het Gerechtshof Den Haag van 15 juni 2021[1] ging het om de aansprakelijkheid van de opdrachtnemer voor de diefstal van een lading zonnepanelen. De zonnepanelen waren gestolen door de feitelijk vervoerder die door de opdrachtnemer voor het wegvervoer was ingeschakeld. Er was daarbij sprake van het steeds vaker voorkomende probleem van identiteitsfraude.

Wanneer de opdrachtnemer als vervoerder zou hebben te gelden dan zou hij vanwege de diefstal door zijn onder-vervoerder onbeperkt aansprakelijk zijn voor het verlies van de lading zonnepanelen ter waarde van EUR 85.000. Wanneer hij als expediteur zou hebben te gelden, zou zijn aansprakelijkheid op basis van de FENEX-voorwaarden in principe zijn beperkt tot circa EUR 4.800 (SDR 4.000).

In deze zaak was er discussie tussen de opdrachtgever ten vervoer en de opdrachtnemer of tussen partijen arbitrage volgens de FENEX-voorwaarden was overeengekomen. Hierbij werd door de opdrachtgever het argument gevoerd dat de arbitrageclausule in de FENEX-voorwaarden alleen van toepassing kon zijn als de opdrachtnemer die deze FENEX-voorwaarden hanteerde in het concrete geval als expediteur had te gelden.

De eerste door het Gerechtshof te beantwoorden vraag was daarom of de opdrachtnemer bij het aangaan van de overeenkomst duidelijk aan de opdrachtgever kenbaar had gemaakt dat hij als expediteur zou optreden.

De opdrachtnemer had onder meer bij de aanvang van de samenwerking met de opdrachtgever een formulier aan de opdrachtgever gestuurd waarin stond vermeld dat de opdrachtnemer als expediteur zou optreden en waarin naar de FENEX-voorwaarden werd verwezen. Daarnaast stond de aanduiding ‘expediteur’ of ‘as forwarder only’ vermeld in vrachtbrieven en in opdrachtbevestigingen van verschillende uitgevoerde transporten. Ook werden in de facturen voor de transporten ‘expeditiekosten’ in rekening gebracht voor de dienst ‘in uw opdracht laten vervoeren’.

Het Gerechtshof oordeelde daarom dat de opdrachtnemer als expediteur duidelijk had “gezegd wat hij doet”. Daarnaast had de opdrachtnemer ook “gedaan wat hij had gezegd”, door het vervoer uit te besteden aan een derde.  Hierdoor diende hij te worden aangemerkt als expediteur en waren de FENEX-voorwaarden op de overeenkomst tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer van toepassing.

Wij merken daarbij op dat het hanteren van de FENEX-voorwaarden op zichzelf nog niet betekent dat de opdrachtnemer als expediteur heeft te gelden. Het gaat bij de vraag of sprake is van expeditie of vervoer om de interpretatie van de overeenkomst zelf en de verplichting die de opdrachtnemer daarin op zich heeft genomen.

Conclusie

De les van dit arrest van het Gerechtshof Den Haag is dat, om zich op de gunstige positie van expediteur te kunnen beroepen, de logistiek dienstverlener zich duidelijk als expediteur moet profileren en ook uitdrukkelijk zo moet contracteren. Daarnaast is het aan de logistiek dienstverlener aan te raden ook in overige correspondentie met zijn opdrachtgevers duidelijk te maken dat hij als expediteur optreedt.

Voor de opdrachtgevers tot vervoer is het van belang om zich bewust te zijn van het verschil tussen een vervoer- en expeditie-overeenkomst. Daarnaast moet een opdrachtgever zich bewust zijn van de identiteit van de vervoerder met wie hij zelf, of via een expediteur, de vervoerovereenkomst sluit. Daarbij is het ook belangrijk om te controleren of die (onder)vervoerder een adequate aansprakelijkheidsverzekeringsdekking heeft.

[1] Gerechtshof Den Haag 15-06-2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:1422.

Heeft u advies nodig over contracten in de vervoers- en handelssector? Dan kunt u contact opnemen met ons Team Haven & Handel.

HerikVerhulst N.V.

Deze publicatie heeft slechts ten doel algemene informatie te verschaffen omtrent de daarin opgenomen onderwerpen en vormt geen juridisch advies in een concrete zaak. Deze publicatie is met zorgvuldigheid samengesteld, maar HerikVerhulst N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor de inhoud van deze publicatie. Aansprakelijkheid kan uitsluitend worden aanvaard voor concrete op verzoek uitgebrachte juridische adviezen.